Í tryggingafræðilegri athugun felst samanburður á verðmæti eigna sjóðsins og iðgjalda við skuldbindingar til greiðslu lífeyris sem leiðir af samþykktum sjóðsins. Lög um starfsemi lífeyrissjóða og samþykktir sjóðsins setja vikmörk fyrir þann mun sem heimilaður er milli eigna og skuldbindinga. Birta lífeyrissjóður veitir réttindi í samtryggardeild og rekur auk þess séreignardeildir og tilgreinda séreignardeild. Í tryggingafræðilegri athugun er eingöngu fjallað um skuldbindingar og eignir samtryggingardeildar. Mat á skuldbindingum byggir á upplýsingum um réttindi sjóðfélaga úr réttindabókhaldi sjóðsins. Við mat eignaliða er einnig stuðst við upplýsingar úr ársreikningi og fjárhagsbókhaldi sjóðsins.
Skuldbindingar vegna iðgjalda, sem greidd hafa verið til sjóðsins til loka árs 2021, kallast áfallnar skuldbindingar. Heildarlífeyrisskuldbindingar taka einnig tillit til þeirra skuldbindinga sjóðsins sem áætlaðar fyrir réttindum ógreiddra iðgjalda greiðandi sjóðfélaga um síðastliðin áramót. Ákvæði laga um heimil vikmörk lúta að mun á heildarskuldbindingum og endurmetnum eignum að viðbættu verðmæti framtíðariðgjalda.
Forsendur um lífslíkur eru breyttar frá síðustu tryggingafræðilegri athugun hvað varðar notkun á reiknilíkani sem áætlar lækkun dánartíðni til framtíðar í stað þess að styðjast eingöngu við reynslu fyrri ára. Líkanið var sett fram árið 2020 og er byggt á þeim breytingum sem urðu á aldursbundinni dánartíðni árin 1999-2018.
Einnig var gerð breyting á ákvæðum reglugerðar um mat eigna til að nota við tryggingafræðilegar athuganir og er nú ekki lengur færð varúðarniðurfærsla vegna mats skráðra hlutabréfa í árslok heldur eru þau nú færð á árslokagengi. Skuldabréf í eigu sjóðsins eru núvirt miðað við sömu ávöxtunarforsendu og skuldbindingar, þ.e. 3,5% umfram hækkun vísitölu neysluverðs til verðtryggingar. Óverðtryggðar eignir eru núvirtar miðað við 3,5% ávöxtun umfram verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands, sem var 2,5% þegar athugunin var gerð. Útreikningar á endurmati eigna eru yfirfarnar af starfsmanni sjóðsins.
Tryggingafræðilegt mat á lífeyrisskuldbindingum ber að skoða sem vænta niðurstöðu úr reiknilíkani þar sem byggt er á forsendum háðum óvissu. Mismunur niðurstöðu reiknilíkansins og raunveruleika getur komið fram vegna tilviljanasveiflna, einkum þegar sá hópur sem reiknað er fyrir er lítill og einnig vegna þeirrar miklu óvissu sem er um forsendur sem notaðar eru. Forsendur reiknilíkansins lúta að vöxtum, dánarlíkum og öðrum forsendum áratugi fram í tímann og því nánast óhjákvæmilegt að frávik komi fram frá þeim forsendum sem reiknað er eftir.
Niðurstaða athugunarinnar er að verðmæti eigna sjóðsins, að meðtöldum iðgjöldum reiknast 782.298 milljónir króna og mat skuldbindinga vegna lífeyris að viðbættum kostnaði vegna rekstrar 802.380 milljónir króna. Mismunur eigna og skuldbindinga reiknast því -20.081 milljón króna eða -2,5% af skuldbindingum.
Breyttar forsendur um lífslíkur valda töluverðri hækkun á mati áfallinna skuldbindinga frá því sem verið hefði með fyrri forsendum. Ef ekki hefði komið til innleiðingar á breyttum lífslíkum töldust eignir 7% hærri en heildarskuldbindingar og því eru áhrifin á sjóðinn 9,9% aukning á heildarskuldbindingum. Áfallnar skuldbindingar sjóðsins eru 0,8% og eru þær því í jafnvægi en framtíðarskuldbindingar eru neikvæðar um 8,9%. Samanlagt reiknast því mismunur eigna og skuldbindinga -2,5%. Mjög góð ávöxtun ársins 2021 verður til þess að tryggingafræðileg staða sjóðsins er góð þrátt fyrir breyttar reikniforsendur.
Bregðast verður við neikvæðri stöðu framtíðarskuldbindinga sem hlýst af lækkandi dánartíðni til framtíðar og mun stjórn sjóðsins bregðast við því í samráði við haghafa.
Staða sjóðsins er innan þeirra almennu marka sem áskilin eru í lögum nr. 129/1997 um að munur eigna og skuldbindinga fari ekki umfram 10% eða samfellt yfir 5% fimm ár í röð.
Gögn sem tryggingastærðfræðingur vinnur með eru ekki á persónugreinanlegu formi
Tryggingarstærðfræðingur fær gögn úr réttindabókhaldi sjóðsins tengd iðgjöldum og lífeyrisgreiðslum, m.a. er tengjast réttindaöflun og iðgjaldagreiðslur þeirra sem hafa greitt til sjóðsins, tegund lífeyris sem greiddur er, fjárhæð lífeyris, upplýsingar um fæðingardag og fleira. Gögn sem tryggingastærðfræðingur vinnur með eru ekki á persónugreinanlegu formi.
Úr ársreikningum sjóðsins fengust upplýsingar um kostnað við rekstur síðastliðin þrjú ár og auk þess um eignastöðu sjóðsins. Úr verðbréfakerfi eru fengnar upplýsingar um greiðslukjör skuldabréfa og gengi hlutabréfa og verðbréfasjóða á markaðsverði. Iðgjaldagreiðslur ársins 2021 hafa verið bornar saman við iðgjaldagreiðslur samkvæmt ársreikningi og lífeyrisgreiðslur desember 2021 bornar saman við lífeyrisgreiðslur ársins samkvæmt ársreikningi. Þá hafa upplýsingar um réttindi sjóðfélaga verið bornar saman við samsvarandi upplýsingar frá athugun fyrra árs. Þessar athuganir benda ekki til annars en að byggja megi mat skuldbindinga sjóðsins á þeim gögnum sem fyrir liggja úr réttindakerfi en gögn hafa ekki verið sannreynd með samanburði við frumgögn eða öðrum hætti.
Taflan sýnir niðurstöðu úttektar á heildarskuldbindingu sjóðsins 2021 og til samanburðar árið 2020
*Samkvæmt reglugerð nr. 391/1998 með síðari breytingum er fallið á brott ákvæði um endurmat skráðra hlutabréfa og núvirði framtíðarrekstrarkostnaðar hefur verið fært undir skuldbindingar á árinu 2021
| Breyting milli ára | |||
| 16,4% | |||
| -17,1% | |||
| - | |||
| - | |||
| 6,5% | |||
| 19,2% | |||
| Breyting milli ára | |||
| 20,9% | |||
| 10,3% | |||
| -7,6% | |||
| -0,4% | |||
| -0,5% | |||
| - | |||
| 21,3% | |||
| -2.694.673 | |||
| -0,41% |
Skuldbindingar samtryggingardeildar eru metnar meðal annars út frá áföllnum lífeyrisskuldbindingum sem sýnir áunnin réttindi sjóðfélaga um áramót. Myndin sýnir áfallna skuldbindingu vegna áunninna réttinda í byrjun árs 2021 og stöðuna í árslok 2021 ásamt sundurgreiningu á þeim þáttum sem urðu á árinu 2021 bæði til lækkunar og hækkunar á áfallinni skuldbindingu.
Tryggingafræðileg staða sjóðsins er -2,5%
Tryggingafræðileg staða sjóðsins er -2,5%.
Tryggingafræðileg úttekt miðað við árslok 2021 sýnir að heildarskuldbindingar sjóðsins voru 2,5% umfram heildareignir en voru 0,41% umfram heildareignir í árslok 2020. Niðurstöður tryggingafræðilegrar stöðu Birtu lífeyrissjóðs, miðað við árslok 2021, má sjá í yfirliti um tryggingafræðilegra stöðu samtryggingardeildar í ársreikningi. Í skýringu 15 er yfirlit um breytingu á tryggingafræðilegri stöðu samtryggingardeildar.
Helstu þættir sem hafa áhrif á stöðu sjóðsins eru ávöxtun, lýðfræðilegir þættir og rekstrarkostnaður. Lífeyrissjóðurinn framkvæmir reglulega álagspróf en markmiðið með því er að meta hvort tryggingafræðileg staða sjóðsins verði undir -10% miðað við mismunandi fyrirframgreinda álagsþætti. Niðurstöður álagsprófs eru í skýringu 18.3. í ársreikningi.
Birta lífeyrissjóður var stofnaður árið 2016 og hefur því starfað í fimm ár. Við stofnun sjóðsins var miðað við að sameiningin tæki gildi frá ársbyrjun 2016 en ávinnsla réttinda í nýjum sjóði hófst í ársbyrjun 2017. Við sameiningu sjóðsins fór óháður tryggingarstærðfræðingur yfir útreikninga tryggingastærðfræðings sjóðsins án athugasemda.
Stjórn sjóðsins ákvað að fá óháðan tryggingastærðfræðing til að taka út tryggingafræðilega stöðu sjóðsins miðað við lok ársins 2021 þar sem fimm ár eru liðin frá síðustu úttekt. Samið var Þóri Óskarsson, formann Félags íslenskra tryggingastærðfræðinga, sem hefur þekkingu á íslenska lífeyrissjóðakerfinu.
Gögn varðandi alla sjóðfélaga, virka og óvirka, uppsöfnuð réttindi þeirra og niðurstöður tryggingastærðfræðings sjóðsins sem og önnur tengd gögn lágu til grundvallar úttektinni. Notast var við sömu reikniforsendur og tilteknar eru í kaflanum um helstu reikniforsendur.
Niðurstöður úttektarinnar er óverulegur munur á öllum samanburðartölum þeirra liða sem endurreiknaðir voru og niðurstöður tryggingastærðfræðings sjóðsins staðfestar.
